Bu partilerin adlarını duydunuz mu?

Arıtma Koruma Partisi, Bizim Parti, Düstur Partisi, Engelsiz Türkiye Partisi, Güden Partisi, İdealist Partisi, İslam Koruma Partisi, Katılımcı Demokrasi Partisi, Öz Demokrat Partisi, Toprak, Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi, Türk Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Partisi, Türkiye Sultan Partisi, Türkiye Ulusal Kadınlar Partisi, Türkiye Özürlüsüyle Mutludur Partisi, Ufak Parti, Yalnız Vatan İçin Partisi, Yeni Yüzler Partisi…

Belki komik ya da ilginç gelebilir adları. Şaşırmayın, bunlar cumhuriyet tarihinde yaşamış olan siyasi partiler. “Bunlara benim yaşım yetmez, o yüzden duymadım ve komik ya da ilginç geliyor” diyorsanız acele etmeyin. Günümüzde faaliyet gösteren ve kuruluş tarihlerini parantez içinde yazdığım bazı partilere bakalım bir de;

Alternatif Parti (1998), Gönül Birliği Yeşiller Partisi (2000), Sağduyu Partisi (2002), Ayyıldız Partisi (2003), Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisi (2006), İşçi Kardeşliği Partisi (2006), Ebedi Nizam Partisi (2007), Ergenekon Partisi (2010), Ezilenlerin Sosyalist Partisi (2010), Esnaf ve Çiftçi Partisi (2011), Büyük Anadolu Diriliş Hareketi Partisi (2012), Hür Dava Partisi (2012)…

Konuya sayısal veriler ile devam etmek gerekirse;
Türkiye’de şu anda faal olan 79 siyasi parti bulunuyor. Siyaset ile ne kadar içli dışlı olursanız olun bu partilerin arasında muhtemelen adını hiç duymadıklarınız vardır. Bunlardan 54 tanesi 2002 genel seçimlerinden sonra kurulmuş. Çok değil biraz daha geride yaşanan bir olayı, 2001 ekonomik krizini baz alırsak, bu tarihten sonra 64 siyasi partinin kurulduğunu görüyoruz. Ya da biraz daha yakın zamana gelip son genel seçimden sonra kurulan parti sayısına bakarsak Haziran 2011’den sonra 22 siyasi parti resmi olarak kurulmuş. Ve Gezi direnişi, kuşkusuz Türkiye’deki siyasal hayata da önemli etkilerde bulunan bu hareketin yaşandığı Haziran 2013’ten sonra 8 siyasi parti kurulmuş.

Şu an faal olan 79 partinin tamamı da -aynı adı taşısalar da 12 Eylül 1980 darbesinde tüm partiler kapatıldığı için- 80 sonrasında kurulmuş olarak görünüyor ve bunlardan sadece 4’ü 80’li yıllarda kurulabilmiş. Tüm cumhuriyet tarihi ise 181 siyasi partiyi görmüş.

2011 Genel Seçimleri’nden de ufak bir sayısal veri aktarmak istiyorum; meclise giren üç parti (AK Parti, CHP ve MHP) ve bağımsız milletvekillerinin (büyük çoğunluğu şu an BDP grubu içerisinde) aldığı toplam oy 41,016,285. Türkiye nüfusu ise 2011 verilerine göre 74.724.269. –Her ne kadar oy kullanmayan 18 yaş altı nesili de bu hesaplama içine dahil ediyor olsak da– meclise giren oyların ülke nüfüsuna oranının %55 civarında olduğunu unutmamak gerek.

Parti adlarında en sık kullanılan kelimeler

Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye’de kurulmuş olan resmi partilerin adlarını inceledim. En çok kullanılan kelimeleri belirleyerek genel bir profil çıkarmak istedim. Sonuçlar aşağıda:

Parti kısaltmaları

Burada siyasi partilerin resmi kısaltmalarıyla ilgili bir kaç bilgi notu düşmek istiyorum. Öncelikle resmi kısaltma dedim, çünkü; bazı siyasi görüşler parti kısaltmaları üzerinden bir savaş veriyor. Bunun en büyük örneği AK PARTİ'dir. Partinin resmi kısa adı AK PARTİ, ancak hemen hemen muhalif kesimin tamamı bu kısaltmayı AKP olarak kullanıyor. Gerekçeleri ise, adalet ve kalkınma kelimelerinin baş harfleri ile oluşturulan AK kısaltmasının aynı zamanda bir rengi adlandıran kelime olmasının yanı sıra dürüst, temiz, rahat gibi sıfatsal anlamları da taşıyor olması. Bu tartışmaya girmeyeceğim ama parti kısaltmasının bir algı yönetimi ürünü olduğu gerçeğine karşı tavır alanların, partinin asıl adını es geçip sadece kısaltması üzerinden mücadele vermesi doğrusu bana saçma geliyor.

Bir diğer değinmek istediğim kısaltma Toplumsal Uzlaşma Reform ve Kalkınma Partisi'ne ait. Partinin resmi kısaltması TURK PARTİ. Yine bir kelime oyunu var ve bu kelime oyunu zorla üretilmiş, hatta partinin ilkelerini belirlemeye varacak kadar zorlama olmuş gibi duruyor. Zira parti tüzüğünde toplumsal uzlaşma ve milliyetçilik ilkeleri aynı anda bulunuyor.

Son olarak gereksiz istatistiklere geçmeden önce gerçekten ilginç bir noktaya değinmek istiyorum. Biraz siyasetle ilgiliyseniz TKP ve TKP-1920 ayrımını biliyorsunuzdur. Ama aşağıdaki faaliyette bulunan siyasi partiler başlığı altında Türkiye Komünist Partisi 1920’nin adını göremediğinizi fark etmemiş olabilirsiniz. Çünkü ortada yasal boşluktan yararlanılarak kurulan bir partinin yarattığı keşmekeş var. Hemen detaya gireyim, Türkiye Komünist Partisi adıyla ve TKP kısaltmasıyla halihazırda bir siyasi parti varken “Geleneğin devamı biziz. Asıl TKP biziz” diyen bir grup Türkiye Komünist Partisi adında bir parti kurmak için İçişleri Bakanlığı’na başvuruyor ve aynı ada sahip başka bir parti olduğu için red cevabı alıyor. Bu yanıtı alacaklarını bildikleri için hazır gelen grup, red yanıtını aldığı aynı gün içinde Toplumcu Kurtuluş Partisi adı ve TKP-2 kısaltması ile yeni bir başvuru yapıyor ve bu başvuru kabul ediliyor. Böylece parti 7 Şubat 2012’de kurulmuş oluyor. Ama partilerinin adını Türkiye Komünist Partisi yapmak isteyen partililer ilk iş olarak yasal boşluktan faydalanıp tüzük değişikliğine gidiyor ve 15 Şubat’ta parti, adını -o kavga, dövüş sürecinden sonra TKP adını almasa da- Türkiye Komünist Partisi 1920, kısaltmasını da TKP-1920 olarak değiştirdiğini basın bildirisi ile duyuruyor. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın faal partiler listesinde eski adı ile yer alıyor olmasının nedeni de muhtemelen bu.

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisi'nin kısaltması olan MHHP'nin Milliyetçi Hareket Partisi'nin kısaltması olan MHP'ye, Alternatif ve Değişim Partisi'nin kısaltması olan Al Parti'nin Adalet ve Kalkınma Partisi'nin kısaltması olan Ak Parti'ye benzemesi ile Önce İnsan Partisi'nin kısaltması olan ÖP'ün ilginçliğine de değinmek gerek.

Faal partilerden 5 tanesinin kısaltması iki harften, 37 tanesinin 3 harften oluşuyor. 30 partinin kısaltması ise 3 karakterden daha fazla.

İllegal partiler

Türkiye’de cumhuriyet döneminde kurulmuş illegal partileri de incelemek istedim. Her ne kadar zor bir uğraş olsa da yalan, yanlış, eksik bir liste oluşturdum. (yazının sonunda) Bu partilerin büyük çoğunluğu siyasi olarak devlet mekanizmasına dahil olmamayı istedi için legal olmamış. Bazıları ise henüz kurulma aşamasında olduğu ya da bir türlü resmi nitelik kazanamadığı için bu listede. İlk aklıma gelenlerden sayarsam Kürdistan İşçi Partisi (PKK), Türkiye Komünist Partisi / Marksist-Leninist (TKP-ML), Devrimci Halk Kurtuluş Partisi / Cephesi (DHKP-C), Marksist Leninist Komünist Parti (MLKP) ve Korsan Parti Hareketi ile Kadın Partisi Girişimi diyebilirim.

Parti kurmak ve devlet hibesi hakkında kısaca bilgi

Siyasi Partiler Kanununun 5. Maddesi’ne göre; vatandaşlar siyasî parti kurma hakkına sahiptirler. Siyasî partiler Anayasa ve kanunlar çerçevesinde, önceden izin almaksızın serbestçe kurulurlar. Aynı kanunun 8. Maddesi’ne göre ise; siyasi partiler, partiye üye olma yeterliğine sahip en az otuz Türk vatandaşı tarafından kurulur. Siyasî partiler, ilgili kanunda belirtilen bildiri ve belgelerin, İçişleri Bakanlığına verilmesiyle tüzelkişilik kazanırlar. Seçim baajını aşan ya da %7 oranında oy alan partilere her yıl aldıkları oy oranına göre Hazine’den ödenek verilmekte.